Maighread Ní Dhomhnaill (Síle Ní Ghallchóir)

Maighréad Ní Dhomhnaill, ag casadh 3 amhrán bailithe ag Séamus Mac Aonghusa i nDún na nGall ó Shíle Ní Ghallchóir

Síle Ní Ghallchóir 

(Síle Mhicí), Dobhar Láir. Bhí Síle ina cónaí gar do chlann Eoin Éamoin Ó Gallchóir, agus thug sí cuid mhór amhrán dóibh. D’inis Cití Ní Ghallchóir, iníon Eoin Éamoin do Ennis faoi Shíle Mhicí a thug go leor ábhar dó. Bhí Síle an-óigeanta inti féin. Fuair sí bás c. 1960 agus aois mhór aici. Faoi mar a d’inis Síle féin do Ennis, bhí teach beag lóistín aici in Albain do na mianadóirí guail. Bhí Béarla s’acusan aici. Is ann a thóg sí a clann. D’imigh radharc na súl uaithi i ndeireadh a saoil. Nuair a tháing an teaghlach ar ais go hÉirinn d’imigh na daoine óga sa chlann go hAlbain, Sasana agus Meiriceá, i ndiaidh a chéile, seachas iníon amháin a phós i gCroithlí. Óna hathair i Machaire Ghlaisce a fuair Síle cuid mhór de na hamhráin. (Féach CBÉ 1282: 259–60). Bhí na hamhráin atá tugtha síos ó Chití Ní Ghallchóir agus ó Shíle Mhicí, scríofa ag Cití ó Shíle. Thug Cití do Shéamus Ennis iad. Ansin, chuaigh Ennis chuig Síle, chuaigh siar ar na hamhráin léi agus d’athraigh roinnt bheag iontu.

Rinne Ennis cur síos ar Shíle agus ar a chéad chuairt chuici, in éineacht le Cití Ní Ghallchóir, an 24 Márta 1944:

‘Seanbhean bheag mheáite í atá 82 bhliain d’aois, ach í chomh haicillí le páiste. Ag féachaint i ndiaidh eallaigh a bhí sí – bó a rug cúpla lá ó shin – nuair a tháinig muid. Thug sí isteach chun tí me nuair a tháinig muid agus bhí seanchas agus gáirí againn léi go cionn tamaill. Tháinig caint ar na hamhráin againn agus dúirt sí go dtabharfadh sí neart amhrán dom ach teacht ar ais san oíche, mar bhí sí an-ghnóthach ag obair an tí inniu.’

Thug an bailitheoir cuairt ar Shíle arís an 29 Márta agus cé nach raibh an tseanbhean ar fónamh, ‘bhí cuid mhór seanchais againn go dtí a deich nó mar sin. Agus ní ligfeadh sí ar shiúl mé gan amhrán a thabhairt dom le scríobh – an bhean lách. ‘Amhrán na Circe’ a scríobhas uaithi. D’fhág mé slán aici agus dúirt sí liom teacht sa tsamhradh agus seachtain a chaitheamh ag cur síos na n-amhrán uaithi. Súil agam go mbeidh sí romham ann.’